Educatieve schooluitstappen met thema het Herdenkingsjaar Slavernijverleden

Den Haag, 28 maart 2023

Educatieve schooluitstappen met thema het Herdenkingsjaar Slavernijverleden

Het slavernijverleden is een pijnlijk, belangrijk en tot voor kort onderbelicht onderdeel van onze gedeelde geschiedenis. Vanaf 1 juli aanstaande tot 1 juli 2024, wordt hier in het hele koninkrijk extra aandacht aan besteed tijdens het ‘Herdenkingsjaar Slavernijverleden’.

Ruim 300 jaar lang werden volwassenen en kinderen uit delen van Afrika, ook door Nederlandse slavenhandelaren, ontvoerd en onder mensonterende omstandigheden over de Atlantische oceaan verscheept naar de voormalige Nederlandse koloniën: Suriname en de Caraïbische eilanden Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten. Ook de oorspronkelijke bewoners van de verschillende Nederlandse koloniën werden niet ontzien. In Azië werden tot slaaf gemaakten verhandeld naar gebieden die onder het bestuur van de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) stonden. Generaties lang werden mensen geboren in slavernij. Zij werden hun leven lang gedwongen tot slavenarbeid, ten dienste van de Nederlandse plantage-eigenaren.

150 Jaar afschaffing van de slavernij
Op 1 juli 1863 werd de slavernij in Suriname en de Caraïbische eilanden, toenmalige koloniën van het Nederlands Koninkrijk, bij wet afgeschaft. Toch moest een groot deel van de tot slaaf gemaakten hierna onder staatstoezicht nog tien jaar lang op de plantages blijven werken om de ‘schade van deze maatregel’ te beperken voor de plantagehouders. Om die reden is voor velen in het toenmalige koninkrijk de slavernij pas daadwerkelijk ten einde gekomen in 1873. Op 1 juli 2023 is dat 150 jaar geleden.

In juni en juli wordt het jaar in het hele koninkrijk groots geopend, en in juli volgend jaar is de sluiting van het herdenkingsjaar. De rijksoverheid hoopt met dit herdenkingsjaar bij te dragen aan het blijvend vergroten van kennis en verbinding in de samenleving. Het Mondriaan Fonds en het Fonds voor Cultuurparticipatie ontvangen ieder 1 miljoen euro om activiteiten tijdens het herdenkingsjaar te ondersteunen van zowel instellingen als individuen en kleine lokale initiatieven die gevestigd zijn in het Caribisch deel van het koninkrijk en in Nederland. Slagharen de attractie nog op te blazen met dynamiet.

Educatieve klasuitstappen met het thema 'slavernijverleden'

In een aantal provincies wordt in diverse musea speciaal aandacht besteed aan het slavernijverleden. In de meeste gevallen hebben deze musea speciale lesprogramma’s voor scholieren en studenten.

Noord-Holland
Wil je met je leerlingen meer van de geschiedenis van de slavernij ontdekken, breng dan eens een bezoek aan 'Slavernij' in het Rijksmuseum, een tentoonstelling niet als abstract begrip, maar in de vorm van persoonlijke en waargebeurde verhalen. Verhalen uit zowel Brazilië, Suriname en het Caribisch gebied, als uit Zuid-Afrika en Azië. Of het Tropenmuseum met de tentoonstelling 'Heden van het Slavernijverleden' en 'Onze koloniale erfenis'. Of bezoek het Paleis op de Dam, dat werd gebouwd tijdens de hoogtijdagen van de Gouden Eeuw. In Het Scheepvaartmuseum hebben kolonialisme en slavernij al lange tijd de aandacht. Deze onderwerpen spelen in (de ontwikkeling van) alle tentoonstellingen en programmering, waarvoor dit relevant is, altijd een rol in het verhaal. Stichting Stil Verleden verzorgt een slavenroute van anderhalf uur door Amsterdam. De route begint bij het Paleis op de Dam, waar de Sociëteit van Suriname bij elkaar kwam om de stand van zaken op de plantages en de handel in slaven te bespreken. De slavenroutes zijn geschikt voor leerlingen uit groep 7 en 8 van het basisonderwijs en leerlingen van het voortgezet onderwijs. Overigens heeft Amsterdam de ambitie om over een paar jaar de deuren van een Nationaal Slavernijmuseum te openen. Het trans-Atlantische slavernijverleden vormt het uitgangspunt voor het nieuwe museum, met ruimte voor onder meer ook de Indisch-Oceanische slavernij. Inhoudelijk zal het museum zich focussen op educatie, kunst, kennis en onderzoek. Het ministerie van OCW steunt dit initiatief.

Zuid-Holland
Ook in Zuid-Holland wordt aandacht besteed aan het slavernijverleden. Het Nationaal Archief in Den Haag, Museum Volkenkunde in Leiden en Wereldmuseum Rotterdam staan in het teken van de herdenking. In Rotterdam staat het Slavernijmonument op de Lloydkade. Breng met je leerlingen vooral ook eens een bezoek aan deze musea voor een belangrijke les over deze donkere periode in onze geschiedenis.

Zeeland
Nederlandse handelsschepen vervoerden in de 17e en 18e eeuw slaven vanuit Afrika naar Amerika of West-Indië. De slaven verkochten ze aan beheerders van plantages en daar moesten ze hard werken onder barre omstandigheden. In Vlissingen en Middelburg zijn nog een paar gebouwen die een connectie hebben met de slavenhandel. Veel slavenschepen vertrokken immers vanuit Zeeland. In het Muzeeum in Vlissingen (let op, het museum wordt momenteel verbouwt en is tot 9 juni 2023 gesloten) vertellen de gidsen tijdens de rondleiding over deze mensenhandel. Aan de hand van een replica kun je zien hoe het leven aan boord van een slavenschip was. Ook wordt verteld over het leven van de slaven als ze in het land van hun eigenaren waren aangekomen. Je kunt ook met je schoolgroep de stadswandeling ‘Sporen van de slavernij in Vlissingen’ boeken. De wandeling duurt ongeveer een half uur.

Utrecht
In Utrecht kun je diverse routes bewandelen en met een gids bezoek je samen met jouw groep plekken in het oude centrum van Utrecht waar zichtbaar wordt hoe de stad en haar (vroegere) bewoners op diverse manieren verbonden zijn met de geschiedenis van slavernij en de mondiale handel in slaafgemaakten. De Bitterzoete Route door de Utrechtse wijk Lombok maakt je bewust van de duistere kanten van het Nederlandse koloniale verleden.

Gelderland
In het Afrika Museum (Berg en Dal) wordt elk jaar onze gedeelde slavernij geschiedenis herdacht en wordt e afschaffing van slavernij in Suriname en de Nederlandse Antillen op 1 juli 1863 gevierd. Er kwamen toen ruim 45.000 (oorspronkelijk Afrikaanse) tot slaaf gemaakte mensen vrij. Keti Koti, wat ‘verbroken ketenen’ betekent, herinnert ons aan het belang om op een gelijkwaardige manier met elkaar om te gaan. Het museum heeft speciaal voor scholieren interessante educatieve programma’s.

Groningen
In de podcast (incl. drie fietsroutes) 'Slavernij. En de Groningers?' van Museum aan de A gaat presentator Nathan de Vries - half Gronings, half Ghanees - op zoek naar sporen van het Nederlandse slavernijverleden in 'zijn' Groningen. Zijn zoektocht brengt hem bij borgen, kerken, musea en begraafplaatsen door de hele provincie.

Met dank aan het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).